Zapalenie ścięgien to dolegliwość, która może dotknąć każdego z nas, niezależnie od wieku czy poziomu aktywności fizycznej. Problem ten pojawia się, gdy ścięgna – twarde struktury łączące mięśnie z kośćmi – ulegają stanom zapalnym, powodując ból i ograniczenie ruchomości. Nieleczone zapalenie ścięgien może prowadzić do przewlekłych problemów zdrowotnych, dlatego warto wiedzieć, jak je rozpoznać i skutecznie leczyć. W tym artykule przyjrzymy się objawom, przyczynom oraz metodom leczenia tej uciążliwej dolegliwości.
Czym jest zapalenie ścięgien?
Zapalenie ścięgien (tendinitis) to stan zapalny dotyczący ścięgien – elastycznych struktur łącznotkankowych, które łączą mięśnie z kośćmi i umożliwiają ruch. Gdy ścięgno ulega zapaleniu, pojawia się ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości w obrębie zajętej okolicy.
Zapalenie ścięgien to proces zapalny tkanki ścięgnistej, który może wystąpić w różnych częściach ciała, najczęściej w obrębie stawów obciążonych powtarzalnymi ruchami.
Warto rozróżnić dwa główne typy tej dolegliwości:
- Ostre zapalenie ścięgien – pojawia się nagle, zwykle w wyniku urazu lub nagłego przeciążenia
- Przewlekłe zapalenie ścięgien – rozwija się stopniowo i może utrzymywać się przez wiele miesięcy, a nawet lat
Często zapaleniu ścięgna towarzyszy również zapalenie pochewki ścięgnistej, czyli otoczki otaczającej ścięgno. Stan ten nazywamy tenosynovitis (zapalenie błony maziowej i pochewki ścięgnistej). Rozpoznanie konkretnego typu zapalenia ma kluczowe znaczenie dla doboru właściwej metody leczenia.
Objawy zapalenia ścięgien
Rozpoznanie zapalenia ścięgien nie zawsze jest proste, jednak istnieją charakterystyczne symptomy, które powinny wzbudzić naszą czujność:
- Ból w okolicy stawu, nasilający się podczas ruchu i często promieniujący do sąsiednich obszarów
- Obrzęk i zaczerwienienie skóry nad zajętym ścięgnem
- Uczucie ciepła w miejscu stanu zapalnego
- Ograniczenie ruchomości stawu
- Trzeszczenie lub skrzypienie wyczuwalne podczas ruchu (krepitacje)
- Sztywność, szczególnie odczuwalna rano lub po okresie bezczynności
W zależności od lokalizacji, objawy mogą się nieco różnić. Na przykład zapalenie ścięgna w stopie często objawia się bólem podczas chodzenia, szczególnie przy pierwszych krokach po wstaniu z łóżka, natomiast zapalenie ścięgna w ręce może utrudniać chwytanie przedmiotów czy wykonywanie precyzyjnych ruchów, jak pisanie czy zapinanie guzików.
Najczęstsze lokalizacje zapalenia ścięgien
Zapalenie ścięgien może wystąpić w różnych częściach ciała, jednak najczęściej dotyka:
- Nadgarstka i dłoni (np. choroba de Quervaina) – często u osób intensywnie korzystających z urządzeń mobilnych
- Łokcia (łokieć tenisisty lub golfisty) – nie tylko u sportowców, ale również u osób wykonujących powtarzalne ruchy ręką
- Barku (zapalenie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego) – szczególnie u osób pracujących z rękami uniesionymi ponad głowę
- Biodra (zapalenie ścięgna mięśnia biodrowo-lędźwiowego) – częste u biegaczy i tancerzy
- Kolana (zapalenie ścięgna rzepki) – zwane również „kolanem skoczka”, popularne wśród sportowców
- Ścięgna Achillesa – najgrubszego ścięgna w ludzkim ciele, narażonego na duże obciążenia
- Stopy (zapalenie rozcięgna podeszwowego) – powodujące charakterystyczny ból pięty
Przyczyny zapalenia ścięgien
Zapalenie ścięgien rzadko pojawia się bez przyczyny. Najczęściej jest wynikiem różnych czynników, które możemy podzielić na kilka kategorii:
Czynniki mechaniczne
- Przeciążenie związane z powtarzalnymi ruchami – najczęstsza przyczyna zapalenia ścięgien
- Nagły, gwałtowny ruch lub uraz mechaniczny
- Niewłaściwa technika wykonywania ćwiczeń lub czynności zawodowych
- Zbyt intensywny trening bez odpowiedniego przygotowania i rozgrzewki
- Niewłaściwe obuwie lub sprzęt sportowy niedostosowany do indywidualnych potrzeb
Czynniki zdrowotne
- Wiek (z wiekiem ścięgna stają się mniej elastyczne i bardziej podatne na urazy i stany zapalne)
- Choroby reumatyczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca stawowa)
- Cukrzyca – powodująca zmiany w strukturze ścięgien
- Dna moczanowa – związana z odkładaniem się kryształów kwasu moczowego
- Zaburzenia hormonalne, szczególnie dotyczące tarczycy
Czynniki anatomiczne
- Wady postawy prowadzące do nieprawidłowego obciążenia stawów
- Płaskostopie lub wysokie podbicie zmieniające biomechanikę chodu
- Nierówna długość kończyn powodująca asymetryczne obciążenie
- Nieprawidłowa budowa stawów zwiększająca ryzyko przeciążeń
Warto zaznaczyć, że niektóre zawody znacząco zwiększają ryzyko zapalenia ścięgien. Dotyczy to zwłaszcza osób wykonujących powtarzalne ruchy, jak np. programiści, muzycy, kasjerzy, fryzjerzy czy pracownicy linii produkcyjnych. Świadomość ryzyka zawodowego pozwala na wprowadzenie odpowiedniej profilaktyki i uniknięcie bolesnych konsekwencji.
Diagnostyka zapalenia ścięgien
Właściwa diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Lekarz zazwyczaj rozpoczyna od szczegółowego wywiadu medycznego i dokładnego badania fizykalnego. W przypadku wątpliwości lub potrzeby dokładniejszej oceny stanu ścięgna, może zlecić dodatkowe badania:
- USG – pozwala ocenić strukturę ścięgna, stopień zaawansowania zapalenia oraz wykryć ewentualne naderwania czy zmiany zwyrodnieniowe
- Rezonans magnetyczny (MRI) – daje dokładny obraz tkanek miękkich i jest szczególnie przydatny przy skomplikowanych przypadkach
- Rentgen – pomocny w wykluczeniu innych przyczyn bólu, np. zmian zwyrodnieniowych czy złamań
W niektórych przypadkach lekarz może również zalecić badania krwi, aby wykluczyć choroby ogólnoustrojowe, które mogą przyczyniać się do zapalenia ścięgien, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa. Kompleksowa diagnostyka pozwala na precyzyjne określenie przyczyny problemu i wdrożenie celowanego leczenia.
Metody leczenia zapalenia ścięgien
Leczenie zapalenia ścięgien powinno być kompleksowe i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Oto najskuteczniejsze metody:
Leczenie zachowawcze
- Odpoczynek i modyfikacja aktywności – ograniczenie lub czasowe zaprzestanie czynności, które nasilają ból, bez całkowitego unieruchomienia stawu
- Leki przeciwzapalne – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) jak ibuprofen czy diklofenak, dostępne w formie doustnej lub miejscowej (maści, żele, plastry)
- Zimne okłady – szczególnie skuteczne w ostrej fazie zapalenia, zmniejszają obrzęk i ból (stosowane przez 15-20 minut kilka razy dziennie)
- Stabilizacja stawu – za pomocą ortez, stabilizatorów czy taśm kinesiology taping, które odciążają bolesne ścięgno
Fizjoterapia
Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu zapalenia ścięgien. Bez odpowiedniej rehabilitacji ryzyko nawrotu dolegliwości jest znacznie wyższe. Obejmuje ona:
- Ćwiczenia rozciągające i wzmacniające dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta
- Masaż tkanek głębokich, który poprawia ukrwienie i przyspiesza regenerację
- Terapię manualną przywracającą prawidłową ruchomość stawów
- Elektroterapię (np. ultradźwięki, laseroterapię, jonoforezę) zmniejszającą stan zapalny
- Falę uderzeniową – szczególnie skuteczną w przewlekłych stanach zapalnych
Leczenie zabiegowe
W przypadkach opornych na leczenie zachowawcze, lekarz może zaproponować bardziej inwazyjne metody:
- Iniekcje kortykosteroidów – zmniejszają stan zapalny, jednak ich nadużywanie może prowadzić do osłabienia ścięgna i zwiększenia ryzyka zerwania
- Terapię osoczem bogatopłytkowym (PRP) – wykorzystuje płytki krwi pacjenta do stymulacji procesów regeneracyjnych w uszkodzonym ścięgnie
- Leczenie operacyjne – rzadko stosowane, głównie w przypadkach przewlekłych, niepoddających się innym metodom leczenia lub przy znacznym uszkodzeniu struktury ścięgna
Profilaktyka zapalenia ścięgien
Zapobieganie jest zawsze lepsze niż leczenie. Regularne stosowanie zasad profilaktyki może uchronić nas przed bolesnym zapaleniem ścięgien i jego konsekwencjami. Oto kilka skutecznych sposobów na zmniejszenie ryzyka:
- Dokładna rozgrzewka przed aktywnością fizyczną – minimum 10-15 minut
- Stopniowe zwiększanie intensywności treningu (zasada 10% tygodniowo)
- Prawidłowa technika wykonywania ćwiczeń i czynności zawodowych
- Odpowiednie obuwie i sprzęt sportowy dopasowany do indywidualnych potrzeb
- Regularne przerwy podczas wykonywania powtarzalnych czynności (5 minut przerwy co godzinę)
- Codzienne ćwiczenia rozciągające i wzmacniające, szczególnie dla grup mięśniowych narażonych na przeciążenia
- Dbanie o prawidłową postawę ciała w trakcie pracy i odpoczynku
- Utrzymywanie prawidłowej masy ciała, która zmniejsza obciążenie stawów i ścięgien
- Zbilansowana dieta bogata w antyoksydanty i składniki przeciwzapalne (owoce, warzywa, kwasy omega-3)
Zapalenie ścięgien, choć bolesne i uciążliwe, przy odpowiednim podejściu może być skutecznie leczone. Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoznanie problemu i wdrożenie kompleksowego leczenia. Nie ignoruj pierwszych sygnałów bólowych – wczesna interwencja może uchronić Cię przed przewlekłymi problemami. Pamiętajmy, że przewlekłe zapalenie może prowadzić do trwałych zmian w strukturze ścięgna, dlatego nie należy bagatelizować pierwszych objawów. W przypadku podejrzenia zapalenia ścięgien, warto skonsultować się z lekarzem ortopedą lub specjalistą medycyny sportowej, który pomoże dobrać najskuteczniejszą metodę leczenia dostosowaną do indywidualnych potrzeb.